Zeytinyağı Fiyatlarını İstikrara Kavuşturmak İçin İspanya’dan Radikal Hamle: Zorunlu Stok Çekme Uygulaması Getirildi
İspanya Tarım, Balıkçılık ve Gıda Bakanlığı (MAPA); zeytinyağı fiyatlarını istikrara kavuşturmak amacıyla fazla stoğun piyasadan çekilmesinin zorunlu tutulmasını öngören öncü bir plan açıkladı. Avrupa Birliği’nin 1308/2013 sayılı Tüzüğü’nün 167a Maddesi kapsamında hayata geçirilen bu önlem, 2025-2026 sezonunda beklenen yüksek rekolteyi izleyen dönem sonrasında fiyat düşüşlerini önlemeyi hedefliyor.
İspanya Tarım Politikasında Bir İlk
İspanya, tarihinde ilk kez bu tür bir strateji uyguluyor. Söz konusu düzenleme, AB üye devletlerine tarım ürünleri için — zeytinyağı dahil — pazarlama standartları getirme yetkisi tanıyor. Zeytinyağı fiyatlarının son yıllardaki dalgalanması, bu adımı daha kritik hale getirdi. Bakanlık, 2 Temmuz’a kadar sürecek bir kamuoyu yoklaması başlattı.
Bu girişim, Asaja, COAG, UPA, UDU ve Tarım-Gıda Kooperatifleri gibi büyük tarım örgütlerinden geniş destek gördü. Destekçiler, bu adımın piyasa dengesizliklerini önlemek ve üreticileri olası fiyat düşüşlerinden korumak için hayati olduğunu savunuyor.
On Yıllık Aşırılıklar
İspanya’nın zeytinyağı sektörü son iki yılda benzeri görülmemiş zorluklarla karşı karşıya kaldı. 2022/23 ve 2023/24 sezonlarındaki şiddetli kuraklık nedeniyle üretim sırasıyla 666.000 ve 854.500 tona gerileyerek önceki yıllara kıyasla dip seviyelere geriledi. Bu durum, çiftlik çıkış fiyatlarının bazı durumlarda kilo başına 9 avroya yükselmesine, perakende fiyatlarının ise birçok İspanyol için erişilemez düzeylere çıkmasına yol açtı.
Üretim 1,4 milyon tona çıkınca, çıkış fiyatı hızla kilo başına 3,59 avroya geriledi. Bu durum hükümeti ve sektör liderlerini önleyici adımlar atmaya yöneltti. Tarım kooperatifi Dcoop’un genel direktörü Rafael Sánchez de Puerta, önlemin gerekliliğini şu sözlerle vurguladı: “Fiyatların çökmesini beklemektense şimdi müdahale etmek daha iyidir. Bu küçük fedakârlık, uzun vadede üreticilerin yararına olacaktır.”
Üretici ile Tüketici İhtiyaçlarını Dengeleme Çabası
Üreticiler ve tarım kooperatifleri büyük ölçüde kararı desteklerken, tüketiciler üzerindeki olası etkiler tartışma konusu. Zeytinyağı, İspanya’da neredeyse her öğünde kullanılan temel bir besin. Son yıllarda fiyatların artması, hane bütçeleri üzerinde ciddi bir baskı oluşturdu; bu durum özellikle kuraklık dönemlerinde daha belirgin hale geldi.
2023 yılında İspanyol tüketiciler, yerli zeytinyağı için yurtdışındaki fiyatların üzerinde ödeme yapmak zorunda kaldı. Ocak 2024’te litre başına 9 avro ile zirveye çıkan fiyatlar, yıl ortasına gelindiğinde 4,20 avroya geriledi. 2025 başında ise sızma zeytinyağının fiyatı bir önceki yıla kıyasla %50 düşerek litre başına yaklaşık 3,74 avro seviyesinde dengelendi.
Hükümetin planı, fiyatların daha fazla düşmesini önleyerek bu istikrarı korumayı amaçlıyor. Başbakan Pedro Sánchez’in yönetimi, Temmuz 2024’ten itibaren zeytinyağını “temel ihtiyaç” kategorisine alarak katma değer vergisinden muaf tuttu.
Bundan Sonrası
Destekçiler, bu önlemin arz-talep dengesiyle uyumlu olduğunu ve zeytinyağı sektörüne bir güvenlik ağı sağladığını savunuyor. Ancak eleştirmenler, ekonomik sıkıntılar devam ederken tüketicilerin bu kararı fiyatların yapay şekilde yüksek tutulması için kasıtlı bir çaba olarak görebileceğini öne sürüyor.
Bu cesur stratejinin üreticileri korumak ile tüketicileri korumak arasında istenilen dengeyi sağlayıp sağlayamayacağı ise zamanla belli olacak. Şimdilik İspanya’nın zeytinyağı piyasası bilinmez bir sürece giriyor ve bu uygulama diğer AB ülkeleri için de örnek teşkil edebilir.
Çeviri Kaynağı: https://en.walaw.press/country/oecd/MGPWLP/articles/spain_s_bold_move_to_stabilize_
olive_oil_prices_mandatory_stock_withdrawal_introduced/GMRFPGRRWXPL
